amoozesh

​  

درس پژوهی
درس پژوهی : الگوی عملی باز بینی مداوم الگوهای ذهنی و باز اندیشی مشارکتی عمل کارگزاران آموزشی است.این الگو مبتنی بر پژوهش مشارکتی در کلاس درس استو الگویی موثر برای بهبود مستمر آموزش وتدریس محسوب می شود.درس پژوهی به مثابه  روش نوین پژوهش  در عمل و هسته های کوچک تحول درآموزش ، به گسترش پژوهش و تولید دانش حرفه ای در مدرسه کمک می کند.

پادکست درباره درس پژوهی

​

سوالات متداول درباره درس پژوهی
درس پژوهی دقیقا چیست ؟
انواع پژوهش درسی کدامند ؟
الگو بودن مستمر درس پژوهی به صورت موثر چگونه است ؟
درس پژوهشی هسته ی بنیادی تحول مدارس چه ویژگی دارد ؟
اثرات پژوهش درسی در نظام آموزشی چیست ؟
اهداف درس پژوهی چیست ؟
پژوهش درسی خلاقانه و برتر کشوری چه ویژگی هایی دارد ؟
بهبود آموزش و خلاقیت در پژوهش های درسی چگونه است ؟
چگونه اجرای فعالیت های آموزش و پرورشی بهبود می یابد؟
بالا بردن سطح علمی معلمان به چه عواملی بستگی دارد ؟
برای دانلود درس پژوهی در مقاطع مختلف روی دکمه های مربوطه کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه اول ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در پایه دوم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در پایه سوم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در پایه چهارم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در پایه پنجم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در پایه ششم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در مقطع متوسطه اول روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در مقطع متوسطه دوم روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی در مقطع هنرستان روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

برای دانلود درس پژوهی کارمندان آموزش و پرورش روی دکمه زیر کلیک کنید :

​

به علاوه بر فرایند یادگیری گروهی وبهسازی مستمر تدوین برنامه،اجرا،بازبینی،باز اندیشی،یادگیری و ترویج یافته ها مبتنی است وفرصتی برای سهیم شدن کارگزاران آموزشی در تجربه های یکدیگر فراهم می آورد.دوستان عزیز در صورت داشتن هر سوالی با ما تماس بگیرید.این مدل پژوهش بر مبنای بخشنامه های ارسالی از آموزش و پرورش می باشد.همچنین می توانید برای دانلود انواع طرح جابر به برگه مربوطه مراجعه نمایید.

درس پژوهی معلمان دقیقا چیست ؟
​

هدف معلمان در پژوهش درسی هدایت دانش آموزان در جهت توسعه کامل انسان است برای دستیابی به این هدف معلمان به دنبال پیشرفت دانش آموزان به ترویج توسعه علمی و اجتماعی هستند. حجم کتاب ها کم و در طول سال در مدارس ابتدایی سرعت درس آهسته است. در عین حال معلمان مدارس مقاطع بالا و متوسطه دانش آموزان را با وظایف دشوار برای تلاش و کوشش در کلاس هایی منظم برای حضور متفاوت اما تاثیر گذار آماده می کنند.

​انواع درس پژوهی معلمان کدامند :  
درس های پژوهشی در دانشگاه فرهنگیان و در بخشنامه های معلمان که از آموزش و پرورش ابلاغ می گردد ، انواع مختلفی دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم.

در این نوع تحقیق ، موضوع اصلی عمل اجتماعی است اما نه هر عملی، بلکه عمل متعهد و هدفدار و یا به عبارت دیگر عمل استراتژیک . چنین عملی مستلزم دانش خاصی است که به آن ((دانش شخصی)) میگویند. تحقیق از طریق حلزون برنامه ریزی ، عمل ، مشاهده و بازتاب پیش میرود و در آن مسئله عمل و بی طرفی قابل بحث است .  

پژوهش در داخل مدرسه که بسیار متداول می باشد  
این پژوهش در سراسر مدارس ابتدایی اتفاق می افتد . یکی از معلمان عنوان می دارد تحقیق برای معلمان ارزش بسیار زیادی دارد . حتی در مدارس بسیار کوچکی که کمتر از 20 دانش آموز  دارد تحقیق انجام می گیرد و این یکی از دلایلی است که آموزش و پرورش در کشور ما استاندارد است.  

در داخل مدرسه دانش آموزان و معلمان همه پیش هم هستند . اگر مشکلی پیش بیاید می توانند به کمک هم این مشکل را حل کنند. اگر از نوع تدریس معلم خوششان بیاید او را تشویق می کنند و او واقعا کیف می کند. من به شخصه این روش را خیلی دوست دارم. چون خیلی به معلمان انگیزه میدهد. مخصوصا اگر وعلم تازه کار باشد که لذت می برد و شگفت زده می شود.

پژوهش درسی عمومی 
نوع دوم درس های پژوهشی، پژوهش عمومی با نام « درس پژوهی عمومی » می باشد. این نوع درس های پژوهشی در سطح گسترده است. برای معلمان خارج از مدرسه در سطح منطقه یا حتی تمام کشور دعوت نامه فرستاده می شود و در مکان هایی که این نوع پژهش انجام می گیرد مکانی جالب برای دیدن مطالب جدید به شکل پژوهشی است . 

خب معلوم است! وقتی اول تمرین درس پژوهی در محیط مدرسه شکل می گیرد، به تدریج معلمان ترسشان می ریزد. کم کم جرئت پیدا می کنند که در سطح منطقه و شهر در جشنواره ها شرکت کنند. در این رابطه هم تلاش می کنند و زحمت می کشند. به همین خاطر اکثرا رتبه هم کسب می کنند. 

پژوهش درسی به عنوان بخشی از کنفرانس های ملی محافل معلمان
درس پژوهی در زمینه های بسیاری دیگر اتفاق می افتد، هنگامی که انواع مختلف درس های پژوهشی با یکدیگر ادغام می شوند معلمان فرصت های زیادی برای دیدن آموزش دیگران دارند .

گاهی می بینیم که معلمان دور همی هایی دارند. اگر دور همی ها اداری باشد ، یا مثلا در جلسات رسمی شرکت کرده باشند ، از کارهای پژوهشی شان مثل پژوهش های درسی هم پرده بر می دارند  و پز آموزشی می دهند!

خب این شکل پز آموزشی دادن بد هم نیست . چون دیگران را ترغیب به انجام کار و تلاش و فعالیت می کند. کاش همه پز دادن ها این شکلی بود.

الگو بودن مستمر درس پژوهی به صورت موثر چگونه است ؟
​

درس پژوهی الگوی  عملی بازبینی  مداوم  الگوهای ذهنی و  باز اندیشی مشارکتی عمل کارگزاران آموزشی و الگویی موثربرای بهبود مستمر آموزش در مدرسه است.

معلمان این آمادگی را جهت درس های مشکل پیدا کردند که از این ابزار جهت به چالش کشیدن فرصت های برابر استفاده کنند. یکی از فعالیت هایی که در مدارس ژاپن به اجرا در می آید برنامه جوگیو است. این فعالیت ها دانش آموزانی را که در کلاس فعال نیستند بیشتر مورد هدف قرار می دهد و سبب   می شود سرعت یاد گیری افزایش یابد و معلم نقش هدایتگر را داشته باشد.

می دانید الگو بودن این کار کجایش خیلی مفید است ؟ گاهی واقعا روش تدریس سنتی جوا بنمیدهد و دانش آموزان بیچاره یاد نمی گیرند . ولی هیچ کس نیست که به معلم بگوید روشت را عوض کن. الگو بودن مستمر درس پژوهی حد اقل خوبیش این است که معلمان روش های دیگر تدریس را نیز برای درس امتحان می کنند. 

پژوهش درسی هسته ی بنیادی تحول مدارس چه ویژگی دارد ؟
درس های پژوهشی هسته ی بنیادی تحول مدارس ازموسسات آموزشی(مدرسه به مثابه ی سازمان آموزشی-نتیجه گرا)به مدارس یادگیرنده (مدرسه به مثابه ی سازمان یادگیرنده –مدرسه به مثابه ی سازمان یادگیرنده-فرایندگر)است یک نمونه درس پژوهشی یک رویکرد نظام مند مطالعه ، توسعه و بهبود آموزش و  یادگیری است.

به بیان  دیگر  یک  چرخه پژوهشگری درباره یادگیری دانش آموزان است که به منظور ارتقای یادگیری معلمان و بهبودآموزش وپرورش اجرا می شود که تلاش  معلمان" یادگیری  بهتر" دانش آموزان است. درس های پژوهشی الگوی پژوهشی معلمان در مدرسه و کلاس درس برای بهسازی  مستمر آموزش، غنی سازی یادگیری، پرورش حرفه ای معلمان و تولید درس پژوهی است.

وقتی می گوسسم هسته بنیادی یعنی کمک حال همه بخش ها ! واقعا این کار می تواند استخوان تدریس و یادگیری باشد. معلمان عزیز شرافتا و بالا غیرتا اگر تلاش خود را در این زمینه مستمر کنند ، هزینه های آموزشی دولت و خانواده ها هم کمتر می شود.

اثرات درس پژوهی در نظام آموزشی چیست ؟
یافته های  پژوهشی نشان می دهد که درس پژوهی  به گسترش فرهنگ  آموزش  و یادگیری در  مدرسه  یاری می رساند و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان ازیکدیگر بیاموزند،دانش حرفه ای خودرا ارتقا دهنددر رفتار خودباز اندیشی کنندو در تحول مستمر آموزش مشارکت داشته باشند.

این پژوهش وسیله ای برای چاره اندیشی درباره ی مسائلی است که در موقعیت های خاص ، تشخیص داده میشود. به عبارت دیگر، روش مورد بحث ، ابزاری برای بهبود یا نوعی پیشرفت در موقعیت ویژه ای است .
وسیله ای برای مواد آموزشی ضمن خدمت است . بدین ترتیب معلمان را در راه فراگیری مهارت ها و روش های جدید یاری میکند و توانایی تحلیل آنان را افزون تر ساخته و خودآگاهی آن ها را بالا می برد.
این شیوه ی پژوهشی ابزاری برای تزریق رویکرد مبتنی بر نوآوری به پیکره ی آموزش و یادگیری است .
روشی برای بهبود شرایط طبیعی در بین معلمان و پژوهشگرانی است که با کار دانشگاهی سر و کار دارند. همچنین شکست در حیطه ی تحقیق سنتی را چاره اندیشی کرده و پیشنهادهای روشنی ارائه می کند.
 با وجود فقدان تحقیق در عمل واقعی ، این شیوه ی پژوهش ، ابزاری برای فراهم کردن یک انتخاب خوب در مقابل رویکرد ذهنی حل مسئله در کلاس درس است .
در این الگو مدرسه و کلاس به اجتماع یادگیری تبدیل می شود و معلمان فرصتی  برای با هم  حرف زدن و گفت گوی حرفه ای پیدا می کنند،ایده ی درس پژوهی به معلمان،پزوهشگران و استادان یاری می رساند تا بر قابلیت های خود از طریق یادگیری از یکدیگربیفزایندو در فرایند گروهی ،کیفی  و مشارکتی به تولید دانش حرفه ای کمک کنند.

تفاوت های فرهنگی مدارس و مناسبات اجتماعی
اگر چه تفاوت های فرهنگی مدارس و مناسبات اجتماعی پیچیده در هر جامعه روش ها و ابزارها ی اثربخش را برای به کارگیری مدل درس های پژوهشی و مخصوصا ابتدایی توصیه  می کنند.درس پژوهشی ازبعدی دیگر کاربرد روش علمی در مدرسه و فرایند آموزش و یادگیری است،بدین شکل که معلمان بطور مشارکتی فرضیه ای را درباره بهترین روش تدریس یک موضوع درسی شکل می دهند،سپس سعی می کنند بر اساس مشاهدات دلایل ،شواهد و مستنداتی که اعضای گروه جمع آوری کرده اند ،این فرضیه را در مقابل دانش آموزان بیان  نمایند.

 در نتیجه آن مشخص می شود که چه موفقیت هایی کسب شده و چه قسمت هایی  نیاز به اصلاح دارد .پس از مقداری تامل ،باز اندیشی ،اندیشه و تفکر هشیارانه اصلاحات لازم را انجام داده و سپس فرضیه اصلاح شده را مجددا آزمون می کنندو این فرایند بدین شکل ادامه می یابد.

اهداف درس پژوهی ابتدایی چیست ؟
​قطعا ممکن است ای سوال برایتان پیش بیاید. منظور من این است که  ممکن است واقعا برای شما جای سوال باشد که آیا میان درس پژوهشی در مقطع ابتدایی با مقاطع بالاتر تفاوتی وجود داشته باشد یا خیر؟در پاسخ باید خیالتان را راحت کنم که بین درس پژوهی در این مقاطع نه تفاوتی از نظر مضمون وجود دارد و نه از لحاظ بخشنامه.می توانید در این رابطه به منبع قوی  مراجعه نمایید.

درس پژوهی ابتدایی
در نظام آموزشی یکی از شیوه های تحقیق در مدرسه که اشاره به بهبود روند آموزش با تمرکز بر پژوهش در کلاس درس تاکید دارد ،« درس پژوهی » می باشد . درس پژوهی 6 هدف خاص دارد.

پژوهش درسی توسط معلمان دیگر مشاهده می شود و معلمان مشاهده کننده ممکن است شامل معلمانی باشند که در یک مدرسه حضور دارند و یا یک گروه وسیع تر شامل معلمان و کارشناسان دیگر مدارس.
پژوهش درسی برای زمان های طولانی برنامه ریزی شده و معمولاً مشارکتی انجام می پذیرد .
درس پژوهی با هدف چشم انداز آموزش پرورش به زندگی در یک درس خاص طراحی شده است .
بحث های آموزش عمل برای حل همه مسائل جاری در نظام آموزشی می باشد. وقتی پژوهش درسی به نتیجه رسید انتظار آن را دارند که در جای دیگر استفاده کنند ممکن است این امر محقق نشود اما روی هم رفته نمونه ای از هدف یا چشم انداز آموزش و پرورش در عمل است.
درس پژوهی معلمان بوسیله نوار های ویدئویی، مشاهدات و یادداشت ها ثبت می شود و کار درس های پژوهشی با توجه به علاقه معلمان به موضوعی که تمایل دارند می باشد چرا که بعضی معلمان تمایل به جمع آوری نوع خاصی از داده ها دارند.
در پژوهش درسی ، پژوهش مورد بحث قرار می گیرد و گفتگوها به طور معمول در مورد درس است و معلمین کهدرس های مشترک دارند دور هم جمع می شوند و در مورد ساختار برنامه ریزی درس بحث آزاد می کنند و نظرات خود را در درس عنوان می کنند.
فقط نکته ای که باید در نظر داشته باشید. این است که در مقطع ابتدایی همه مدرسه می توانند در یک گروه با هم مشارکت کنند . ولی در مقاطع بالاتر فقط می بایست دبیران هم رشته با هم این مشارکت را داشته باشند.

درس های پژوهشی خلاقانه و برتر کشوری چه ویژگی هایی دارد ؟
در تدوین درس های پژوهشی خلاقانه در تصمیم گیری های مدرسه از پایین به بالا است . چهره مرکزی در تمام آموزش معلم است. امروزه تقریبا تمامی کلاس های مدارس دارای تلویزیون و ویدیو است. تلویزیون آموزشی برنامه های آموزشی گوناگونی تهیه و پخش  می کند. تقریبا در بیشتر مدارس سالن ویژه موسیقی و موزیک ،آزمایشگاه علوم، کتابخانه، سالن های ورزشی، استخر شنا، استودیو ضبط و پخش صدا و تصویر، زمین های بازی وسیع، سالن ویژه درس، خانه داری و آشپزی، سالن کامپیوتر، سالن آشنایی با جهان که در آن کتاب ها، نوارهای ویدیویی و نشریاتی درباره کشورهای مختلف جهان وجود دارد. همچنین در بیشتر مدارس برای گروه درس پژوهی، فضاهای مناسبی برای فعالیت های آزاد دانش آموزان و ... وجود دارد.

یکی از مهمترین موارد در حوزههای گوناگون دانش بشری آگاهی از مبانی نظری آن است و افراد بدون آگاهی و شناخت نمیتوانند وارد عرصه های گوناگون شوند. معلمان برای ورود به کلاس درس باید دارای دانش و تخصص لازم باشند. اجرای درست برنامه پژوهش درسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. درس پژوهی الگویی برای بهسازی توانایی حرفهای معلمان و روشی برای تولید دانش حرفهای در مدرسه است و به معلمان فرصت میدهد تا روابط خود را با یکدیگر و با دانشآموزان بهبود بخشند و به همکاری با پژوهشگران آموزشی برای حمایت سازمان یافته از تفکر انتقادی، بازبینی و بازاندیشی در اندیشه و عمل آموزشی تشویق شوند

بهبود آموزش و خلاقیت در پژوهش های درسی چگونه است ؟
در گروه درس پژوهی مدیر رئیس نیست بلکه او میانجی معلمان و امور مدرسه، مسئول انجام تصمیمات کمیته های مختلف است .

بهبود آموزش باید در مدرسه و در کلاس درس انجام شود و معلمان آن را جزء ضروری و مهم کار روزانه یا هفتگی خود تلقی کنند. مدرسه باید جایی باشد که معلمان و دانش آموزان در آن جا  بتوانند یاد بگیرند؛ همچنان که  در کشور ژاپن برای به روز داشتن معلمان، از طریق درس های پژوهشی فضایی ایجاد می کنند تا خود معلمان از یکدیگر بیاموزند. معلمان با بحث و گفتگو با یکدیگر مشکلات آموزشی خود را حل می کنند. از آنچه در بارة ژاپن بیان شد  این نتیجه به دست می آید که نه تنها خود معلمان از دوران اولیة تحصیلات با پژوهش و تحقیق خوگرفته اند بلکه خود سیستم آموزشی و مدارس ژاپن محقق پرور است و برای درگیری معلمان، با برنامه های کارشناسانه خود چه در قبل از خدمت وچه در حین خدمت شیوه هایی همانند )درس های پژوهشی( را گنجانده که معلمان خواه ناخواه وارد وادی پژوهش و تحقیق شده که این خصیصة پژوهش محوریجز خصایص حرفه ای معلمان شده، بطوریکه پژوهش از ابزار اصلی موفّقیّتّ معلم در امر تدریس   می باشد.

چگونه اجرای فعالیت های آموزش و پرورشی بهبود می یابد؟
​

برای اجرای برنامه های آموزش و پرورش مانند درس های پژوهشی، نیروی انسانی نقش محوری دارد. بنابراین باید نیروهای باکیفیت- دانش و مهارت کافی و نگرش مثبتی به برنامه داشته باشد- مورد نظر برنامه در اختیار باشد تا اجرای برنامه آغاز شود. بنابراین قبل از اجرای سراسری پژوهش درسی در کلیه ی استانهای کشور و به تبع آن مدارس ،همه ی معلمان باید به صورت حضوری آموزشهای لازم را از طریق کلاسهای کارگاهی و ضمن خدمت در خصوص پژوهش ببینند و محتوای این کلاسها هم الزاما شامل پژوهش به عنوان یک کارکرد انسانی، مدرسه و پژوهش ،روشهای پژوهشی معلم محور ،مهارتهای پایهی پژوهش معلمان ،بهرهگیری از یافته های پژوهشی و ... باشد.

بالا بردن سطح علمی معلمان به چه عواملی بستگی دارد ؟
ضروری است جهت افزایش دانش و بالا بردن مهارت معلمان در اجرای هر چه بهتر درس پژوهی، منابع مختلف آموزشی اعم از کتاب ،نرم افزارهای آموزشی ،فصلنامههای علمی - پژوهشی و ... با اهداف تعمیق دانش و مهارتهای پژوهشی به موقع در اختیار آنان قرار گیرد.

آمادگی کادر اداری
نکته ی حائز اهمیت این است که تمامی کسانی که به نحوی با اجرا یک برنامه سر وکار دارند، باید در نظر گرفته شوند. معمولا به هنگام اجرای برنامه های آموزش و پرورش، توجه اصلی معطوف به معلم میشود، درحالیکه علاوه بر معلم، کادر اداری را نیز باید در نظر گرفت. آمادگی کادر اداری هم از حیث تسهیل امور برای اقدامات معلم و هم از حیث انتقال نگرش، حائز اهمیت است.

پیش نیازهای لازم برای اجرای موثر
تاکید بر آموزش نه آموزگار(معلمی نه معلم)
احساس نیاز به چالش کشیدن گذشته برای نوآوری در آینده
تاکید بر فهم درست این نکته ی مهم که پژوهش درسی بیشتر فرایند گراست تا نتیجه گرا
تمهید وفاق ذهنی برای فعالیت مشارکتی اثر بخش و درون زا
تنظیم متناسب آرمان و عمل در مناسبات اجتماعی مدرسه
آمادگی برای حرکت از آموزش به یادگیری و تاکید بر یادگیرنده
اهمیت دادن به دانش حرفه ای و بومی آموزش
دانلود فایل های درس پژوهی
چهارجزء درس پژوهی  کدامند ؟
پژوهش درسی قسمت های مختلفی دارد که به هر یک از این اجرا و قسمت ها توجه نموده و در مورد هر یک از آنها توضیح می دهیم :

عمل استراتژیک
عمل استراتژیک انسانی، برخلاف رفتار محض ، به معنای کاوش در آینده ی نامعلوم (و شرایط پیش بینی نشده ) است . عمل استراتژیک ، آگاهانه و عامدانه ، بر مبنای بازتاب بر عمل و به وسیله خودکارورز انجام میگیرد؛ در نتیجه ((ساخته شده )) است و اساساً ((توام با مخاطره )) تلقی میشود. به گفته کاروکمیس (۱۹۸۴)، این نوع عمل در فضای بین مسائل قابل پیش بینی، عمدی و واقعی و در واقع بین آنچه است و آنچه باید باشد اتفاق میافتد.

درس پژوهی ، عمل گذشته را بر مبنای مشاهده و عمل آینده را در پرتو بازتاب آن دوباره سازی میکند. درس پژوهی با فضای بین این دو قطبیها به عنوان یک فضای خالی رفتار نمیکند بلکه با آن ها در حالت کنشی پویا که در روند زندگی و در دیالکتیک عمل و عکس العمل حل میشود رفتار میکند. ریشه ی عمل آگاهانه ، در تعهد کارورز به عمل عاقلانه و توام با احتیاط در یک موقعیت ((کاربردی - تجربی)) است . چنین عملی در پرتو ((نظریه کاربردی)) اتخاذ شده و امکان دارد که در عوض ، همان نظریه را پربارتر کند.

همچنین عمل استراتژیک دارای تعهد بوده و در پاسخ به محتوای عملی غامض ، فوری و حاضر انجام پذیرفته و مستلزم قضاوت عادلانه کارورز است . جان الیوت (۱۹۷۸) چنین قضاوتی را ((قضاوت تشخیصی)) برای عمل میداند.

دانش شخصی
در حالی که نوعی از تجربه ی عمل از طریق بازتاب غیرسیستماتیک بر عمل حاصل می شود، اما ادراک عقلانی اعمال تنها میتواند از طریق بازتاب سیستماتیک بر عمل استراتژیک و به وسیله درگیر شدن کارورز با جریان عمل حاصل می شود. دانشی که محقق درس پژوهی پیدا میکند از این نوع است ؛ دانشی است که نه میتوان آن را ذهنی و درونی نامید ونه عینی و برونی.

((مایکل پولانیی )) به این نوع دانش ، دانش شخصی میگوید. معیار قضاوت چنین دانشی ، اعتبار آن است . یعنی وقتی که دانش شخصی از درون بازتاب عقلانی انسان بر عمل استراتژیک خود برخاسته باشد، میتوان آن را دانش معتبر دانست . این نوع دانش برای درس پژوهی یک موضوع حیاتی است و در نتیجه ی آن ، محقق درس پژوهی می - تواند به تنهایی ((داور حقیقت )) یک تفسیر باشد و حکم بدهد و دیگر نیازی به قوانین یا اصول موضوعه برای اثبات اعتبار دانش کسب شده نیست .

حلزون درس پژوهی 
در درس پژوهی ، یک حلقه منفرد از برنامه ریزی ، عمل ، مشاهده و بازتاب تنها می تواند یک شروع تلقی شود. اصولاً، در این که یک حلقه ی منفرد از این فعالیت ها، درس پژوهی نامیده شود جای تردید است . هر ((لحظه ی عمل )) این دوره ، خود به منزله ی کنکاشی در آینده است . بهبود عمل ، ادراک آن و بهبود اوضاع - که هدف های اصلی درس پژوهی شمرده میشود-  مستلزم حلزونی ازچنین دوره هایی هستند تا بتوانند عمل را تحت کنترل ادراک در بیاورند و ((قضاوت کاربردی)) را توسعه و تغییر تدریجی دهند.

حلزون درس پژوهی ، یک فرایند سازمان یافته ی یادگیری است . اگر چیزی که در یک دوره یاد گرفته می شود، در پرتو ((قضاوتی سلیم )) در دوره های بعدی با طرح های تغییریافته یا تعدیل شده توام نگردد و این طرح ها در معرض مراحل چندگانه به کارگیری، نظارت بر عمل اصلاح شده و بازتاب مجدد قرار نگیرند، دیگر درس پژوهی تنها به صورت تمرینی برای عقلانی کردن عمل یا حل مسائل در میآید.

چنین فعالیت های تک دوره ای، در اصطلاح ((درس پژوهی دستگیر شده )) نامیده میشوند (گراندی و کمیس ،۱۹۸۱). در واقع مسئله ای اساسی که باید در مورد حلزون درس پژوهی در نظر گرفت ، این است که چگونه می توان ادارک قبلی به دست آمده به وسیله ی عمل قبلی؛ مشاهده و بازتاب را به عمل بعدی و برنامه ریزی برای آن عمل مرتبط کرد.

عمل و بیطرفی
محققان درس پژوهی ، معتقدند که چون کارورزها بهترین افراد برای درس پژوهی خود هستند، در نتیجه آن ها میتوانند عمل هدفدار و متعهد خویش را به طور تحریف شده درک کنند و بفهمند در اینجا، سوالی که مطرح میشود این است که آیا فهم و ادراکی که بدین ترتیب حاصل می آید، یک طرفه و ویژه نیست ؟ آیا این کارورزها میتوانند بیطرفی را در کسب چنین دانشی حفظ کنند؟

 مطالعه ی فلسفه درس پژوهی و دقت در حلزون درس پژوهی ، نشان میدهد که هدف ((خود بازتابی انتقادی)) یک کارورز در درس پژوهی ، کشف تحریف های ناشناخته ی قبل از تفسیر و عمل است و فرایند دیالکتیکی دوباره سازی ، قسمت کلیدی چنین بازتابی شمرده میشود. در واقع ، در نتیجه ی همین معنا است که میتوان به حکمیت شخص محقق در مورد اعتبار دانش به دست آمده ، اطمینان حاصل کرده و آن را ((دانش معتبر)) دانست (ساکی و همکاران ، ۵۷:۱۳۸۳-۵۴).

رسول و بردبری(۲۰۰۱)  از منظری دیگر اهداف درس پژوهی را چنین اعلام می نمایند:
 درهم شکستن سنت باور تولید دانش در عصر مدرن که بر اساس این سنت ، افراد بشر صرفاً از یک راه معین میتوانند برای کسب  دانش و رسیدن به واقعیت امور استفاده کنند.
آزاد کردن فرآیند تولید دانش از قید و بند روش ها و تدابیر خشک و انعطاف ناپذیر که به طور سنتی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی اتخاذ شده است .
 مشارکت فعال در امر تغییر و رهایی از جهان بینی تجددگرا که بر مبنای فلسفه اثبات گرا و نظام ارزشی ناظر بر پیشرفت اقتصادی بنا شده است .
مشارکت فعال در توسعه ی تفکر جدید درباره ی روایی و کیفیت تحقیق (به نقل از نویدی، ۱۳۸۲).
درس پژوهی چگونه به بهبود عمل منجر می شود؟
درس پژوهی با برجسته نمودن مراحل زیر، بهبود عمل آموزشی را عاید میسازد(ساکی و همکاران ، ۱۳۸۳):

۱- آموزش و تدریس در مواجهه با مسائل و مشکلات است 
نظام های آموزشی با وجود توسعه ی کمی و کیفی در طی دهه های اخیر، هنوز با دشواریهای متعددی مواجه هستند که هرآن تحقق اهداف آن ها را با مخاطره و بن بست روبه رو میسازد. اتلاف تحصیلی در آموزش و پرورش در انواع خود همچنان هر ساله منابع انسانی و مادی قابل توجهی را میبلعد.

بر اساس گزارش یونسکو از تعداد افرادی که در سال ۱۹۹۵ برای اولین بار وارد مدرسه شده اند، تقریباً حدود یک چهارم آن ها قبل از رسیدن به کلاس پنجم ترک تحصیل کرده اند. این نسبت در کشورهای مختلف متفاوت است . بر اساس این گزارش نرخ ترک تحصیل در کشورهای کمتر توسعه یافته به مراتب بالاتر است .

در برخی از کشورها فقط ۵۶ درصد دانش آموزان بعد از کلاس چهارم در مدرسه می مانند. تکرار پایه یا مردودی نیز به عنوان یکی از مصادیق اتلاف تحصیلی، همچنان دشواری بسیاری از نظام های آموزشی می باشد (حسن زاده ،۱۳۷۶). برنامه ی ((آموزش برای همه ))که بسیاری از کشورهای در حال توسعه و بنگاه های امداد کار آن را تایید کرده اند، تکرار پایه و ترک تحصیل را دو عامل بازدارنده کلیدی در راه افزایش دسترسی آموزشی و دستاورد آموزشگاه میداند (حداد و همکاران ،۱۹۹۰).

۲- کانون بهبود آموزش مدرسه است 
تجربیات و مطالعات متعدد، حکایت از نقش محوری مدارس در تحولات آموزشی دارد.

امروزه اعطای اختیارات برای تصمیم گیریهای آموزشی در سطح مدارس به نحو قابل ملاحظه ای در حال افزایش است . این رویکرد مبتنی بر این فرض اساسی است که مدیران و معلمان به دلیل سطح تماس نزدیکی که با دانش آموزان و فعالیت های یاددهی- یادگیری دارند بیش از دیگران صلاحیت مطالعه ی راه های بهبود آموزش را دارا هستند. بنابراین باید در مسیر این هدف اختیار داشته باشند و متناسب با آن برای اعمال این اختیار مهارت و توانایی لازم را به دست آورند.

۳- معلمان در نقش رهبران تحول آموزشی ظاهر میشوند 
در مسیر تحولات آموزشی همواره معلم نقش برجسته ای داشته است . به ویژه در طی دو دهه اخیر، تعبیر رهبران آموزشی از معلمان بیش از گذشته مورد استفاده قرار گرفته است که به نظر برخی به واسطه رسوخ رویکرد درس پژوهی در ساختار حرفه ای معلمان بوده است . کارنجای فارن (۱۹۸۹) گزارش می کند که معلمان اگر اختیار نیابند و به عنوان افراد حرفه ای عمل نکنند، قادر به انجام تغییرات مهم آموزشی برای بهبود نخواهند شد.

بعدها مطالعات متعددی منتشر شدکه نشان می داد معلمان باید به عنوان رهبران ، مشارکت فعالی در فرایند تغییر مدرسه داشته باشند تا تغییرات همراه همراه با موفقیت باشد (کانلی و مانسی ۱۹۹۹، لیبرمن ۱۹۸۹، یورانسکی و نیکلا ۱۹۹۷).

۴- تفکر انتقادی معلمان توسعه مییابد 
رویکرد درس پژوهی مبتنی بر نقد وضع موجود برای دسترسی به وضعیتی بهتر است .

در این مسیر معلم به طور مداوم کیفیت آموزش و تدریس خود و یادگیری دانش آموزان را مورد سوال قرار میدهد و در جهت یافتن پاسخ برای آن ها به تفکر می پردازد. چرا دانش آموز یا دانش آموزان در مسیر یادگیری با دشواری مواجه اند؟ چگونه می- توانم وضعیت تدریس خود را بهبود بخشم ؟ چگونه برخی معلمان آموزش بهتری را برای دانش آموزان خود ارائه میدهند؟و ...

این رویکرد، ذهنیت فلسفی را در میان معلمان توسعه میبخشد و پویایی حاصل از داشتن چنین ذهنیتی را نصیب تدریس و یادگیری می سازد. دیدن مسائل با جهات متعدد آن ها، شکیبایی در قضاوت ، زیر سوال بردن آنچه مسلم یا بدیهی تلقی می شود، به کارگیری قوه ی تعمیم ، نگریستن به موارد خاص در مورد زمینه ای وسیع ؛ از جمله شاخص های این ذهنیت هستند (اسمیت ، ترجمه ی بهرنگی، ۱۳۷۰) که در رفتار معلمان در رویکرد درس پژوهی تجلی پیدا می کنند.

۵- تغییر و بهبود عمل آموزشی محور درس پژوهی است  
اصولاً فعالیت درس پژوهی با عمل آغاز میشود. در واقع نقطه ی آغاز در درس پژوهی عمل است که باید بهبود یابد. درس پژوهی بدون در نظر گرفتن یک فضای عملی قابل انجام نیست . در ادامه ی مراحل ، همچنان موقعیت فضای عملی است که روند کار را مشخص میسازد. ارزشیابی عمل بر اساس اهداف از پیش تعیین شده ، مرحله ی دیگر درس پژوهی است .

منبع : درس پژوهی ابتدایی و متوسطه - بانک فایل پژوهشی معلمان

​