درس پژوهي ابتدايي و متوسطه
درس پژوهي
درس پژوهي : الگوي عملي باز بيني مداوم الگوهاي ذهني و باز انديشي مشاركتي عمل كارگزاران آموزشي است.اين الگو مبتني بر پژوهش مشاركتي در كلاس درس استو الگويي موثر براي بهبود مستمر آموزش وتدريس محسوب مي شود.درس پژوهي به مثابه روش نوين پژوهش در عمل و هسته هاي كوچك تحول درآموزش ، به گسترش پژوهش و توليد دانش حرفه اي در مدرسه كمك مي كند.
پادكست درباره درس پژوهي
سوالات متداول درباره درس پژوهي
درس پژوهي دقيقا چيست ؟
انواع پژوهش درسي كدامند ؟
الگو بودن مستمر درس پژوهي به صورت موثر چگونه است ؟
درس پژوهشي هسته ي بنيادي تحول مدارس چه ويژگي دارد ؟
اثرات پژوهش درسي در نظام آموزشي چيست ؟
اهداف درس پژوهي چيست ؟
پژوهش درسي خلاقانه و برتر كشوري چه ويژگي هايي دارد ؟
بهبود آموزش و خلاقيت در پژوهش هاي درسي چگونه است ؟
چگونه اجراي فعاليت هاي آموزش و پرورشي بهبود مي يابد؟
بالا بردن سطح علمي معلمان به چه عواملي بستگي دارد ؟
براي دانلود درس پژوهي در مقاطع مختلف روي دكمه هاي مربوطه كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه اول ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه دوم ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه سوم ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه چهارم ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه پنجم ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در پايه ششم ابتدايي روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در مقطع متوسطه اول روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در مقطع متوسطه دوم روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي در مقطع هنرستان روي دكمه زير كليك كنيد :
براي دانلود درس پژوهي كارمندان آموزش و پرورش روي دكمه زير كليك كنيد :
به علاوه بر فرايند يادگيري گروهي وبهسازي مستمر تدوين برنامه،اجرا،بازبيني،باز انديشي،يادگيري و ترويج يافته ها مبتني است وفرصتي براي سهيم شدن كارگزاران آموزشي در تجربه هاي يكديگر فراهم مي آورد.دوستان عزيز در صورت داشتن هر سوالي با ما تماس بگيريد.اين مدل پژوهش بر مبناي بخشنامه هاي ارسالي از آموزش و پرورش مي باشد.همچنين مي توانيد براي دانلود انواع طرح جابر به برگه مربوطه مراجعه نماييد.
درس پژوهي معلمان دقيقا چيست ؟
هدف معلمان در پژوهش درسي هدايت دانش آموزان در جهت توسعه كامل انسان است براي دستيابي به اين هدف معلمان به دنبال پيشرفت دانش آموزان به ترويج توسعه علمي و اجتماعي هستند. حجم كتاب ها كم و در طول سال در مدارس ابتدايي سرعت درس آهسته است. در عين حال معلمان مدارس مقاطع بالا و متوسطه دانش آموزان را با وظايف دشوار براي تلاش و كوشش در كلاس هايي منظم براي حضور متفاوت اما تاثير گذار آماده مي كنند.
انواع درس پژوهي معلمان كدامند :
درس هاي پژوهشي در دانشگاه فرهنگيان و در بخشنامه هاي معلمان كه از آموزش و پرورش ابلاغ مي گردد ، انواع مختلفي دارد كه در اينجا به برخي از آنها اشاره مي كنيم.
در اين نوع تحقيق ، موضوع اصلي عمل اجتماعي است اما نه هر عملي، بلكه عمل متعهد و هدفدار و يا به عبارت ديگر عمل استراتژيك . چنين عملي مستلزم دانش خاصي است كه به آن ((دانش شخصي)) ميگويند. تحقيق از طريق حلزون برنامه ريزي ، عمل ، مشاهده و بازتاب پيش ميرود و در آن مسئله عمل و بي طرفي قابل بحث است .
پژوهش در داخل مدرسه كه بسيار متداول مي باشد
اين پژوهش در سراسر مدارس ابتدايي اتفاق مي افتد . يكي از معلمان عنوان مي دارد تحقيق براي معلمان ارزش بسيار زيادي دارد . حتي در مدارس بسيار كوچكي كه كمتر از 20 دانش آموز دارد تحقيق انجام مي گيرد و اين يكي از دلايلي است كه آموزش و پرورش در كشور ما استاندارد است.
در داخل مدرسه دانش آموزان و معلمان همه پيش هم هستند . اگر مشكلي پيش بيايد مي توانند به كمك هم اين مشكل را حل كنند. اگر از نوع تدريس معلم خوششان بيايد او را تشويق مي كنند و او واقعا كيف مي كند. من به شخصه اين روش را خيلي دوست دارم. چون خيلي به معلمان انگيزه ميدهد. مخصوصا اگر وعلم تازه كار باشد كه لذت مي برد و شگفت زده مي شود.
پژوهش درسي عمومي
نوع دوم درس هاي پژوهشي، پژوهش عمومي با نام « درس پژوهي عمومي » مي باشد. اين نوع درس هاي پژوهشي در سطح گسترده است. براي معلمان خارج از مدرسه در سطح منطقه يا حتي تمام كشور دعوت نامه فرستاده مي شود و در مكان هايي كه اين نوع پژهش انجام مي گيرد مكاني جالب براي ديدن مطالب جديد به شكل پژوهشي است .
خب معلوم است! وقتي اول تمرين درس پژوهي در محيط مدرسه شكل مي گيرد، به تدريج معلمان ترسشان مي ريزد. كم كم جرئت پيدا مي كنند كه در سطح منطقه و شهر در جشنواره ها شركت كنند. در اين رابطه هم تلاش مي كنند و زحمت مي كشند. به همين خاطر اكثرا رتبه هم كسب مي كنند.
پژوهش درسي به عنوان بخشي از كنفرانس هاي ملي محافل معلمان
درس پژوهي در زمينه هاي بسياري ديگر اتفاق مي افتد، هنگامي كه انواع مختلف درس هاي پژوهشي با يكديگر ادغام مي شوند معلمان فرصت هاي زيادي براي ديدن آموزش ديگران دارند .
گاهي مي بينيم كه معلمان دور همي هايي دارند. اگر دور همي ها اداري باشد ، يا مثلا در جلسات رسمي شركت كرده باشند ، از كارهاي پژوهشي شان مثل پژوهش هاي درسي هم پرده بر مي دارند و پز آموزشي مي دهند!
خب اين شكل پز آموزشي دادن بد هم نيست . چون ديگران را ترغيب به انجام كار و تلاش و فعاليت مي كند. كاش همه پز دادن ها اين شكلي بود.
الگو بودن مستمر درس پژوهي به صورت موثر چگونه است ؟
درس پژوهي الگوي عملي بازبيني مداوم الگوهاي ذهني و باز انديشي مشاركتي عمل كارگزاران آموزشي و الگويي موثربراي بهبود مستمر آموزش در مدرسه است.
معلمان اين آمادگي را جهت درس هاي مشكل پيدا كردند كه از اين ابزار جهت به چالش كشيدن فرصت هاي برابر استفاده كنند. يكي از فعاليت هايي كه در مدارس ژاپن به اجرا در مي آيد برنامه جوگيو است. اين فعاليت ها دانش آموزاني را كه در كلاس فعال نيستند بيشتر مورد هدف قرار مي دهد و سبب مي شود سرعت ياد گيري افزايش يابد و معلم نقش هدايتگر را داشته باشد.
مي دانيد الگو بودن اين كار كجايش خيلي مفيد است ؟ گاهي واقعا روش تدريس سنتي جوا بنميدهد و دانش آموزان بيچاره ياد نمي گيرند . ولي هيچ كس نيست كه به معلم بگويد روشت را عوض كن. الگو بودن مستمر درس پژوهي حد اقل خوبيش اين است كه معلمان روش هاي ديگر تدريس را نيز براي درس امتحان مي كنند.
پژوهش درسي هسته ي بنيادي تحول مدارس چه ويژگي دارد ؟
درس هاي پژوهشي هسته ي بنيادي تحول مدارس ازموسسات آموزشي(مدرسه به مثابه ي سازمان آموزشي-نتيجه گرا)به مدارس يادگيرنده (مدرسه به مثابه ي سازمان يادگيرنده –مدرسه به مثابه ي سازمان يادگيرنده-فرايندگر)است يك نمونه درس پژوهشي يك رويكرد نظام مند مطالعه ، توسعه و بهبود آموزش و يادگيري است.
به بيان ديگر يك چرخه پژوهشگري درباره يادگيري دانش آموزان است كه به منظور ارتقاي يادگيري معلمان و بهبودآموزش وپرورش اجرا مي شود كه تلاش معلمان" يادگيري بهتر" دانش آموزان است. درس هاي پژوهشي الگوي پژوهشي معلمان در مدرسه و كلاس درس براي بهسازي مستمر آموزش، غني سازي يادگيري، پرورش حرفه اي معلمان و توليد درس پژوهي است.
وقتي مي گوسسم هسته بنيادي يعني كمك حال همه بخش ها ! واقعا اين كار مي تواند استخوان تدريس و يادگيري باشد. معلمان عزيز شرافتا و بالا غيرتا اگر تلاش خود را در اين زمينه مستمر كنند ، هزينه هاي آموزشي دولت و خانواده ها هم كمتر مي شود.
اثرات درس پژوهي در نظام آموزشي چيست ؟
يافته هاي پژوهشي نشان مي دهد كه درس پژوهي به گسترش فرهنگ آموزش و يادگيري در مدرسه ياري مي رساند و محيطي را فراهم مي سازد تا معلمان ازيكديگر بياموزند،دانش حرفه اي خودرا ارتقا دهنددر رفتار خودباز انديشي كنندو در تحول مستمر آموزش مشاركت داشته باشند.
اين پژوهش وسيله اي براي چاره انديشي درباره ي مسائلي است كه در موقعيت هاي خاص ، تشخيص داده ميشود. به عبارت ديگر، روش مورد بحث ، ابزاري براي بهبود يا نوعي پيشرفت در موقعيت ويژه اي است .
وسيله اي براي مواد آموزشي ضمن خدمت است . بدين ترتيب معلمان را در راه فراگيري مهارت ها و روش هاي جديد ياري ميكند و توانايي تحليل آنان را افزون تر ساخته و خودآگاهي آن ها را بالا مي برد.
اين شيوه ي پژوهشي ابزاري براي تزريق رويكرد مبتني بر نوآوري به پيكره ي آموزش و يادگيري است .
روشي براي بهبود شرايط طبيعي در بين معلمان و پژوهشگراني است كه با كار دانشگاهي سر و كار دارند. همچنين شكست در حيطه ي تحقيق سنتي را چاره انديشي كرده و پيشنهادهاي روشني ارائه مي كند.
با وجود فقدان تحقيق در عمل واقعي ، اين شيوه ي پژوهش ، ابزاري براي فراهم كردن يك انتخاب خوب در مقابل رويكرد ذهني حل مسئله در كلاس درس است .
در اين الگو مدرسه و كلاس به اجتماع يادگيري تبديل مي شود و معلمان فرصتي براي با هم حرف زدن و گفت گوي حرفه اي پيدا مي كنند،ايده ي درس پژوهي به معلمان،پزوهشگران و استادان ياري مي رساند تا بر قابليت هاي خود از طريق يادگيري از يكديگربيفزايندو در فرايند گروهي ،كيفي و مشاركتي به توليد دانش حرفه اي كمك كنند.
تفاوت هاي فرهنگي مدارس و مناسبات اجتماعي
اگر چه تفاوت هاي فرهنگي مدارس و مناسبات اجتماعي پيچيده در هر جامعه روش ها و ابزارها ي اثربخش را براي به كارگيري مدل درس هاي پژوهشي و مخصوصا ابتدايي توصيه مي كنند.درس پژوهشي ازبعدي ديگر كاربرد روش علمي در مدرسه و فرايند آموزش و يادگيري است،بدين شكل كه معلمان بطور مشاركتي فرضيه اي را درباره بهترين روش تدريس يك موضوع درسي شكل مي دهند،سپس سعي مي كنند بر اساس مشاهدات دلايل ،شواهد و مستنداتي كه اعضاي گروه جمع آوري كرده اند ،اين فرضيه را در مقابل دانش آموزان بيان نمايند.
در نتيجه آن مشخص مي شود كه چه موفقيت هايي كسب شده و چه قسمت هايي نياز به اصلاح دارد .پس از مقداري تامل ،باز انديشي ،انديشه و تفكر هشيارانه اصلاحات لازم را انجام داده و سپس فرضيه اصلاح شده را مجددا آزمون مي كنندو اين فرايند بدين شكل ادامه مي يابد.
اهداف درس پژوهي ابتدايي چيست ؟
قطعا ممكن است اي سوال برايتان پيش بيايد. منظور من اين است كه ممكن است واقعا براي شما جاي سوال باشد كه آيا ميان درس پژوهشي در مقطع ابتدايي با مقاطع بالاتر تفاوتي وجود داشته باشد يا خير؟در پاسخ بايد خيالتان را راحت كنم كه بين درس پژوهي در اين مقاطع نه تفاوتي از نظر مضمون وجود دارد و نه از لحاظ بخشنامه.مي توانيد در اين رابطه به منبع قوي مراجعه نماييد.
درس پژوهي ابتدايي
در نظام آموزشي يكي از شيوه هاي تحقيق در مدرسه كه اشاره به بهبود روند آموزش با تمركز بر پژوهش در كلاس درس تاكيد دارد ،« درس پژوهي » مي باشد . درس پژوهي 6 هدف خاص دارد.
پژوهش درسي توسط معلمان ديگر مشاهده مي شود و معلمان مشاهده كننده ممكن است شامل معلماني باشند كه در يك مدرسه حضور دارند و يا يك گروه وسيع تر شامل معلمان و كارشناسان ديگر مدارس.
پژوهش درسي براي زمان هاي طولاني برنامه ريزي شده و معمولاً مشاركتي انجام مي پذيرد .
درس پژوهي با هدف چشم انداز آموزش پرورش به زندگي در يك درس خاص طراحي شده است .
بحث هاي آموزش عمل براي حل همه مسائل جاري در نظام آموزشي مي باشد. وقتي پژوهش درسي به نتيجه رسيد انتظار آن را دارند كه در جاي ديگر استفاده كنند ممكن است اين امر محقق نشود اما روي هم رفته نمونه اي از هدف يا چشم انداز آموزش و پرورش در عمل است.
درس پژوهي معلمان بوسيله نوار هاي ويدئويي، مشاهدات و يادداشت ها ثبت مي شود و كار درس هاي پژوهشي با توجه به علاقه معلمان به موضوعي كه تمايل دارند مي باشد چرا كه بعضي معلمان تمايل به جمع آوري نوع خاصي از داده ها دارند.
در پژوهش درسي ، پژوهش مورد بحث قرار مي گيرد و گفتگوها به طور معمول در مورد درس است و معلمين كهدرس هاي مشترك دارند دور هم جمع مي شوند و در مورد ساختار برنامه ريزي درس بحث آزاد مي كنند و نظرات خود را در درس عنوان مي كنند.
فقط نكته اي كه بايد در نظر داشته باشيد. اين است كه در مقطع ابتدايي همه مدرسه مي توانند در يك گروه با هم مشاركت كنند . ولي در مقاطع بالاتر فقط مي بايست دبيران هم رشته با هم اين مشاركت را داشته باشند.
درس هاي پژوهشي خلاقانه و برتر كشوري چه ويژگي هايي دارد ؟
در تدوين درس هاي پژوهشي خلاقانه در تصميم گيري هاي مدرسه از پايين به بالا است . چهره مركزي در تمام آموزش معلم است. امروزه تقريبا تمامي كلاس هاي مدارس داراي تلويزيون و ويديو است. تلويزيون آموزشي برنامه هاي آموزشي گوناگوني تهيه و پخش مي كند. تقريبا در بيشتر مدارس سالن ويژه موسيقي و موزيك ،آزمايشگاه علوم، كتابخانه، سالن هاي ورزشي، استخر شنا، استوديو ضبط و پخش صدا و تصوير، زمين هاي بازي وسيع، سالن ويژه درس، خانه داري و آشپزي، سالن كامپيوتر، سالن آشنايي با جهان كه در آن كتاب ها، نوارهاي ويديويي و نشرياتي درباره كشورهاي مختلف جهان وجود دارد. همچنين در بيشتر مدارس براي گروه درس پژوهي، فضاهاي مناسبي براي فعاليت هاي آزاد دانش آموزان و ... وجود دارد.
يكي از مهمترين موارد در حوزههاي گوناگون دانش بشري آگاهي از مباني نظري آن است و افراد بدون آگاهي و شناخت نميتوانند وارد عرصه هاي گوناگون شوند. معلمان براي ورود به كلاس درس بايد داراي دانش و تخصص لازم باشند. اجراي درست برنامه پژوهش درسي نيز از اين قاعده مستثنا نيست. درس پژوهي الگويي براي بهسازي توانايي حرفهاي معلمان و روشي براي توليد دانش حرفهاي در مدرسه است و به معلمان فرصت ميدهد تا روابط خود را با يكديگر و با دانشآموزان بهبود بخشند و به همكاري با پژوهشگران آموزشي براي حمايت سازمان يافته از تفكر انتقادي، بازبيني و بازانديشي در انديشه و عمل آموزشي تشويق شوند
بهبود آموزش و خلاقيت در پژوهش هاي درسي چگونه است ؟
در گروه درس پژوهي مدير رئيس نيست بلكه او ميانجي معلمان و امور مدرسه، مسئول انجام تصميمات كميته هاي مختلف است .
بهبود آموزش بايد در مدرسه و در كلاس درس انجام شود و معلمان آن را جزء ضروري و مهم كار روزانه يا هفتگي خود تلقي كنند. مدرسه بايد جايي باشد كه معلمان و دانش آموزان در آن جا بتوانند ياد بگيرند؛ همچنان كه در كشور ژاپن براي به روز داشتن معلمان، از طريق درس هاي پژوهشي فضايي ايجاد مي كنند تا خود معلمان از يكديگر بياموزند. معلمان با بحث و گفتگو با يكديگر مشكلات آموزشي خود را حل مي كنند. از آنچه در بارة ژاپن بيان شد اين نتيجه به دست مي آيد كه نه تنها خود معلمان از دوران اولية تحصيلات با پژوهش و تحقيق خوگرفته اند بلكه خود سيستم آموزشي و مدارس ژاپن محقق پرور است و براي درگيري معلمان، با برنامه هاي كارشناسانه خود چه در قبل از خدمت وچه در حين خدمت شيوه هايي همانند )درس هاي پژوهشي( را گنجانده كه معلمان خواه ناخواه وارد وادي پژوهش و تحقيق شده كه اين خصيصة پژوهش محوريجز خصايص حرفه اي معلمان شده، بطوريكه پژوهش از ابزار اصلي موفّقيّتّ معلم در امر تدريس مي باشد.
چگونه اجراي فعاليت هاي آموزش و پرورشي بهبود مي يابد؟
براي اجراي برنامه هاي آموزش و پرورش مانند درس هاي پژوهشي، نيروي انساني نقش محوري دارد. بنابراين بايد نيروهاي باكيفيت- دانش و مهارت كافي و نگرش مثبتي به برنامه داشته باشد- مورد نظر برنامه در اختيار باشد تا اجراي برنامه آغاز شود. بنابراين قبل از اجراي سراسري پژوهش درسي در كليه ي استانهاي كشور و به تبع آن مدارس ،همه ي معلمان بايد به صورت حضوري آموزشهاي لازم را از طريق كلاسهاي كارگاهي و ضمن خدمت در خصوص پژوهش ببينند و محتواي اين كلاسها هم الزاما شامل پژوهش به عنوان يك كاركرد انساني، مدرسه و پژوهش ،روشهاي پژوهشي معلم محور ،مهارتهاي پايهي پژوهش معلمان ،بهرهگيري از يافته هاي پژوهشي و ... باشد.
بالا بردن سطح علمي معلمان به چه عواملي بستگي دارد ؟
ضروري است جهت افزايش دانش و بالا بردن مهارت معلمان در اجراي هر چه بهتر درس پژوهي، منابع مختلف آموزشي اعم از كتاب ،نرم افزارهاي آموزشي ،فصلنامههاي علمي - پژوهشي و ... با اهداف تعميق دانش و مهارتهاي پژوهشي به موقع در اختيار آنان قرار گيرد.
آمادگي كادر اداري
نكته ي حائز اهميت اين است كه تمامي كساني كه به نحوي با اجرا يك برنامه سر وكار دارند، بايد در نظر گرفته شوند. معمولا به هنگام اجراي برنامه هاي آموزش و پرورش، توجه اصلي معطوف به معلم ميشود، درحاليكه علاوه بر معلم، كادر اداري را نيز بايد در نظر گرفت. آمادگي كادر اداري هم از حيث تسهيل امور براي اقدامات معلم و هم از حيث انتقال نگرش، حائز اهميت است.
پيش نيازهاي لازم براي اجراي موثر
تاكيد بر آموزش نه آموزگار(معلمي نه معلم)
احساس نياز به چالش كشيدن گذشته براي نوآوري در آينده
تاكيد بر فهم درست اين نكته ي مهم كه پژوهش درسي بيشتر فرايند گراست تا نتيجه گرا
تمهيد وفاق ذهني براي فعاليت مشاركتي اثر بخش و درون زا
تنظيم متناسب آرمان و عمل در مناسبات اجتماعي مدرسه
آمادگي براي حركت از آموزش به يادگيري و تاكيد بر يادگيرنده
اهميت دادن به دانش حرفه اي و بومي آموزش
دانلود فايل هاي درس پژوهي
چهارجزء درس پژوهي كدامند ؟
پژوهش درسي قسمت هاي مختلفي دارد كه به هر يك از اين اجرا و قسمت ها توجه نموده و در مورد هر يك از آنها توضيح مي دهيم :
عمل استراتژيك
عمل استراتژيك انساني، برخلاف رفتار محض ، به معناي كاوش در آينده ي نامعلوم (و شرايط پيش بيني نشده ) است . عمل استراتژيك ، آگاهانه و عامدانه ، بر مبناي بازتاب بر عمل و به وسيله خودكارورز انجام ميگيرد؛ در نتيجه ((ساخته شده )) است و اساساً ((توام با مخاطره )) تلقي ميشود. به گفته كاروكميس (۱۹۸۴)، اين نوع عمل در فضاي بين مسائل قابل پيش بيني، عمدي و واقعي و در واقع بين آنچه است و آنچه بايد باشد اتفاق ميافتد.
درس پژوهي ، عمل گذشته را بر مبناي مشاهده و عمل آينده را در پرتو بازتاب آن دوباره سازي ميكند. درس پژوهي با فضاي بين اين دو قطبيها به عنوان يك فضاي خالي رفتار نميكند بلكه با آن ها در حالت كنشي پويا كه در روند زندگي و در ديالكتيك عمل و عكس العمل حل ميشود رفتار ميكند. ريشه ي عمل آگاهانه ، در تعهد كارورز به عمل عاقلانه و توام با احتياط در يك موقعيت ((كاربردي - تجربي)) است . چنين عملي در پرتو ((نظريه كاربردي)) اتخاذ شده و امكان دارد كه در عوض ، همان نظريه را پربارتر كند.
همچنين عمل استراتژيك داراي تعهد بوده و در پاسخ به محتواي عملي غامض ، فوري و حاضر انجام پذيرفته و مستلزم قضاوت عادلانه كارورز است . جان اليوت (۱۹۷۸) چنين قضاوتي را ((قضاوت تشخيصي)) براي عمل ميداند.
دانش شخصي
در حالي كه نوعي از تجربه ي عمل از طريق بازتاب غيرسيستماتيك بر عمل حاصل مي شود، اما ادراك عقلاني اعمال تنها ميتواند از طريق بازتاب سيستماتيك بر عمل استراتژيك و به وسيله درگير شدن كارورز با جريان عمل حاصل مي شود. دانشي كه محقق درس پژوهي پيدا ميكند از اين نوع است ؛ دانشي است كه نه ميتوان آن را ذهني و دروني ناميد ونه عيني و بروني.
((مايكل پولانيي )) به اين نوع دانش ، دانش شخصي ميگويد. معيار قضاوت چنين دانشي ، اعتبار آن است . يعني وقتي كه دانش شخصي از درون بازتاب عقلاني انسان بر عمل استراتژيك خود برخاسته باشد، ميتوان آن را دانش معتبر دانست . اين نوع دانش براي درس پژوهي يك موضوع حياتي است و در نتيجه ي آن ، محقق درس پژوهي مي - تواند به تنهايي ((داور حقيقت )) يك تفسير باشد و حكم بدهد و ديگر نيازي به قوانين يا اصول موضوعه براي اثبات اعتبار دانش كسب شده نيست .
حلزون درس پژوهي
در درس پژوهي ، يك حلقه منفرد از برنامه ريزي ، عمل ، مشاهده و بازتاب تنها مي تواند يك شروع تلقي شود. اصولاً، در اين كه يك حلقه ي منفرد از اين فعاليت ها، درس پژوهي ناميده شود جاي ترديد است . هر ((لحظه ي عمل )) اين دوره ، خود به منزله ي كنكاشي در آينده است . بهبود عمل ، ادراك آن و بهبود اوضاع - كه هدف هاي اصلي درس پژوهي شمرده ميشود- مستلزم حلزوني ازچنين دوره هايي هستند تا بتوانند عمل را تحت كنترل ادراك در بياورند و ((قضاوت كاربردي)) را توسعه و تغيير تدريجي دهند.
حلزون درس پژوهي ، يك فرايند سازمان يافته ي يادگيري است . اگر چيزي كه در يك دوره ياد گرفته مي شود، در پرتو ((قضاوتي سليم )) در دوره هاي بعدي با طرح هاي تغييريافته يا تعديل شده توام نگردد و اين طرح ها در معرض مراحل چندگانه به كارگيري، نظارت بر عمل اصلاح شده و بازتاب مجدد قرار نگيرند، ديگر درس پژوهي تنها به صورت تمريني براي عقلاني كردن عمل يا حل مسائل در ميآيد.
چنين فعاليت هاي تك دوره اي، در اصطلاح ((درس پژوهي دستگير شده )) ناميده ميشوند (گراندي و كميس ،۱۹۸۱). در واقع مسئله اي اساسي كه بايد در مورد حلزون درس پژوهي در نظر گرفت ، اين است كه چگونه مي توان ادارك قبلي به دست آمده به وسيله ي عمل قبلي؛ مشاهده و بازتاب را به عمل بعدي و برنامه ريزي براي آن عمل مرتبط كرد.
عمل و بيطرفي
محققان درس پژوهي ، معتقدند كه چون كارورزها بهترين افراد براي درس پژوهي خود هستند، در نتيجه آن ها ميتوانند عمل هدفدار و متعهد خويش را به طور تحريف شده درك كنند و بفهمند در اينجا، سوالي كه مطرح ميشود اين است كه آيا فهم و ادراكي كه بدين ترتيب حاصل مي آيد، يك طرفه و ويژه نيست ؟ آيا اين كارورزها ميتوانند بيطرفي را در كسب چنين دانشي حفظ كنند؟
مطالعه ي فلسفه درس پژوهي و دقت در حلزون درس پژوهي ، نشان ميدهد كه هدف ((خود بازتابي انتقادي)) يك كارورز در درس پژوهي ، كشف تحريف هاي ناشناخته ي قبل از تفسير و عمل است و فرايند ديالكتيكي دوباره سازي ، قسمت كليدي چنين بازتابي شمرده ميشود. در واقع ، در نتيجه ي همين معنا است كه ميتوان به حكميت شخص محقق در مورد اعتبار دانش به دست آمده ، اطمينان حاصل كرده و آن را ((دانش معتبر)) دانست (ساكي و همكاران ، ۵۷:۱۳۸۳-۵۴).
رسول و بردبري(۲۰۰۱) از منظري ديگر اهداف درس پژوهي را چنين اعلام مي نمايند:
درهم شكستن سنت باور توليد دانش در عصر مدرن كه بر اساس اين سنت ، افراد بشر صرفاً از يك راه معين ميتوانند براي كسب دانش و رسيدن به واقعيت امور استفاده كنند.
آزاد كردن فرآيند توليد دانش از قيد و بند روش ها و تدابير خشك و انعطاف ناپذير كه به طور سنتي در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي اتخاذ شده است .
مشاركت فعال در امر تغيير و رهايي از جهان بيني تجددگرا كه بر مبناي فلسفه اثبات گرا و نظام ارزشي ناظر بر پيشرفت اقتصادي بنا شده است .
مشاركت فعال در توسعه ي تفكر جديد درباره ي روايي و كيفيت تحقيق (به نقل از نويدي، ۱۳۸۲).
درس پژوهي چگونه به بهبود عمل منجر مي شود؟
درس پژوهي با برجسته نمودن مراحل زير، بهبود عمل آموزشي را عايد ميسازد(ساكي و همكاران ، ۱۳۸۳):
۱- آموزش و تدريس در مواجهه با مسائل و مشكلات است
نظام هاي آموزشي با وجود توسعه ي كمي و كيفي در طي دهه هاي اخير، هنوز با دشواريهاي متعددي مواجه هستند كه هرآن تحقق اهداف آن ها را با مخاطره و بن بست روبه رو ميسازد. اتلاف تحصيلي در آموزش و پرورش در انواع خود همچنان هر ساله منابع انساني و مادي قابل توجهي را ميبلعد.
بر اساس گزارش يونسكو از تعداد افرادي كه در سال ۱۹۹۵ براي اولين بار وارد مدرسه شده اند، تقريباً حدود يك چهارم آن ها قبل از رسيدن به كلاس پنجم ترك تحصيل كرده اند. اين نسبت در كشورهاي مختلف متفاوت است . بر اساس اين گزارش نرخ ترك تحصيل در كشورهاي كمتر توسعه يافته به مراتب بالاتر است .
در برخي از كشورها فقط ۵۶ درصد دانش آموزان بعد از كلاس چهارم در مدرسه مي مانند. تكرار پايه يا مردودي نيز به عنوان يكي از مصاديق اتلاف تحصيلي، همچنان دشواري بسياري از نظام هاي آموزشي مي باشد (حسن زاده ،۱۳۷۶). برنامه ي ((آموزش براي همه ))كه بسياري از كشورهاي در حال توسعه و بنگاه هاي امداد كار آن را تاييد كرده اند، تكرار پايه و ترك تحصيل را دو عامل بازدارنده كليدي در راه افزايش دسترسي آموزشي و دستاورد آموزشگاه ميداند (حداد و همكاران ،۱۹۹۰).
۲- كانون بهبود آموزش مدرسه است
تجربيات و مطالعات متعدد، حكايت از نقش محوري مدارس در تحولات آموزشي دارد.
امروزه اعطاي اختيارات براي تصميم گيريهاي آموزشي در سطح مدارس به نحو قابل ملاحظه اي در حال افزايش است . اين رويكرد مبتني بر اين فرض اساسي است كه مديران و معلمان به دليل سطح تماس نزديكي كه با دانش آموزان و فعاليت هاي ياددهي- يادگيري دارند بيش از ديگران صلاحيت مطالعه ي راه هاي بهبود آموزش را دارا هستند. بنابراين بايد در مسير اين هدف اختيار داشته باشند و متناسب با آن براي اعمال اين اختيار مهارت و توانايي لازم را به دست آورند.
۳- معلمان در نقش رهبران تحول آموزشي ظاهر ميشوند
در مسير تحولات آموزشي همواره معلم نقش برجسته اي داشته است . به ويژه در طي دو دهه اخير، تعبير رهبران آموزشي از معلمان بيش از گذشته مورد استفاده قرار گرفته است كه به نظر برخي به واسطه رسوخ رويكرد درس پژوهي در ساختار حرفه اي معلمان بوده است . كارنجاي فارن (۱۹۸۹) گزارش مي كند كه معلمان اگر اختيار نيابند و به عنوان افراد حرفه اي عمل نكنند، قادر به انجام تغييرات مهم آموزشي براي بهبود نخواهند شد.
بعدها مطالعات متعددي منتشر شدكه نشان مي داد معلمان بايد به عنوان رهبران ، مشاركت فعالي در فرايند تغيير مدرسه داشته باشند تا تغييرات همراه همراه با موفقيت باشد (كانلي و مانسي ۱۹۹۹، ليبرمن ۱۹۸۹، يورانسكي و نيكلا ۱۹۹۷).
۴- تفكر انتقادي معلمان توسعه مييابد
رويكرد درس پژوهي مبتني بر نقد وضع موجود براي دسترسي به وضعيتي بهتر است .
در اين مسير معلم به طور مداوم كيفيت آموزش و تدريس خود و يادگيري دانش آموزان را مورد سوال قرار ميدهد و در جهت يافتن پاسخ براي آن ها به تفكر مي پردازد. چرا دانش آموز يا دانش آموزان در مسير يادگيري با دشواري مواجه اند؟ چگونه مي- توانم وضعيت تدريس خود را بهبود بخشم ؟ چگونه برخي معلمان آموزش بهتري را براي دانش آموزان خود ارائه ميدهند؟و ...
اين رويكرد، ذهنيت فلسفي را در ميان معلمان توسعه ميبخشد و پويايي حاصل از داشتن چنين ذهنيتي را نصيب تدريس و يادگيري مي سازد. ديدن مسائل با جهات متعدد آن ها، شكيبايي در قضاوت ، زير سوال بردن آنچه مسلم يا بديهي تلقي مي شود، به كارگيري قوه ي تعميم ، نگريستن به موارد خاص در مورد زمينه اي وسيع ؛ از جمله شاخص هاي اين ذهنيت هستند (اسميت ، ترجمه ي بهرنگي، ۱۳۷۰) كه در رفتار معلمان در رويكرد درس پژوهي تجلي پيدا مي كنند.
۵- تغيير و بهبود عمل آموزشي محور درس پژوهي است
اصولاً فعاليت درس پژوهي با عمل آغاز ميشود. در واقع نقطه ي آغاز در درس پژوهي عمل است كه بايد بهبود يابد. درس پژوهي بدون در نظر گرفتن يك فضاي عملي قابل انجام نيست . در ادامه ي مراحل ، همچنان موقعيت فضاي عملي است كه روند كار را مشخص ميسازد. ارزشيابي عمل بر اساس اهداف از پيش تعيين شده ، مرحله ي ديگر درس پژوهي است .
منبع : درس پژوهي ابتدايي و متوسطه - بانك فايل پژوهشي معلمان
برچسب: ،
ادامه مطلب
